Umowa pożyczki lub kredytu? Przeczytaj, zanim podpiszesz

Niezależnie od tego, czy pożyczasz pieniądze w banku, firmie pożyczkowej, czy od znajomego, to zanim złożysz podpis, dokładnie przyjrzyj się warunkom umowy. Umowa pożyczki i umowa kredytowa, to prawnie wiążące zobowiązanie. Zapisy mogą mieć realny wpływ na Twoją sytuację finansową i mogą mieć długofalowe konsekwencje.

W tym artykule wyjaśniamy, co zawiera umowa kredytowa lub pożyczkowa, jakie są obowiązkowe elementy, na co zwrócić uwagę przed podpisaniem i kiedy można się jeszcze z niej wycofać. Sprawdź, zanim wpadniesz w finansowe tarapaty!

Umowa pożyczki a umowa kredytowa – podstawowe różnice

Na pierwszy rzut oka mogą wyglądać podobnie, ale umowa pożyczki i umowa kredytowa podlegają innym przepisom i mają różne skutki prawne.

• Umowa pożyczki regulowana jest przez Kodeks cywilny. Może być zawarta nawet ustnie (do kwoty 1000 zł).
• Umowa kredytowa zawierana jest z bankiem lub instytucją uprawnioną do udzielania kredytów zgodnie z ustawą Prawo bankowe.

Podstawowa różnica? Bank w ramach kredytu udostępnia środki celowo (np. na zakup mieszkania), a pożyczkodawca nie musi znać przeznaczenia pieniędzy. Różnią się też zasady informowania klienta i sposób, w jaki naliczane są opłaty i odsetki.

Co zawiera umowa kredytowa?

Zanim podpiszesz dokument, poświęć chwilę na spokojne przeczytanie każdego punktu. To nie jest moment na „później się tym zajmę”! I nawet jeśli pracownik banku popędza, to trzeba wykazać się asertywnością: poprosić o filiżankę kawy, założyć wygłuszające słuchawki, by nic nie rozpraszało, a nawet skonsultować się z prawnikiem. Jeśli coś budzi Twoje wątpliwości, poproś o dodatkowe wyjaśnienia.

Poniżej znajdziesz listę elementów, które powinny bezwzględnie znaleźć się w każdej umowie kredytowej:

• Całkowita kwota kredytu

To kwota, którą fizycznie dostajesz „do ręki” albo która zostanie przelana na wskazane konto. Uwaga: nie myl jej z kwotą, którą finalnie musisz oddać, bo ta bywa wyraźnie wyższa.

• Okres spłaty

Innymi słowy, to okres, w którym zobowiązujesz się do spłaty pożyczonej kwoty wraz z kosztami. Ten punkt wpływa na wysokość rat i ogólną opłacalność kredytu. Dłuższy czas spłaty może kusić niższą ratą, ale finalnie zapłacisz więcej, bo rosną koszty kredytowe.

• Wysokość rat i częstotliwość ich spłaty

Umowa powinna dokładnie określać, ile wyniesie każda rata, kiedy będzie płatna i w jaki sposób należy ją regulować (np. przelewem, automatycznie z konta itp.). Umowa powinna jasno wskazywać, czy raty będą równe przez cały okres spłaty, czy z miesiąca na miesiąc będą się zmniejszać.

• Całkowity koszt kredytu

To nie tylko odsetki, ale również wszelkie dodatkowe opłaty: prowizje, ubezpieczenia, opłaty przygotowawcze, koszty wyceny, itd., wszystko, co sprawia, że oddajesz więcej niż pożyczyłeś. To właśnie ten punkt najbardziej wpływa na opłacalność oferty.

• RRSO kredytu (Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania)

To jedno z najważniejszych oznaczeń w całej umowie. RRSO pokazuje, ile realnie zapłacisz za kredyt w ujęciu rocznym, z uwzględnieniem wszystkich opłat. Dzięki niemu możesz porównać różne oferty, nawet jeśli mają inne oprocentowanie czy prowizję.

• Zasady zmiany oprocentowania kredytu

Jeśli kredyt ma zmienne oprocentowanie, musisz wiedzieć, od czego ono zależy. Czy wskaźniki (np. WIBOR) mogą się zmieniać co miesiąc? Czy bank informuje Cię o zmianie wysokości raty? Brak tej informacji w umowie może prowadzić do nieprzyjemnych niespodzianek.

• Informacje o zabezpieczeniu kredytu

Czy kredyt wymaga zabezpieczenia? Jeśli tak, w umowie powinno być jasno wskazane, czy będzie to np. hipoteka, poręczenie osoby trzeciej, czy może zastaw na majątku ruchomym. Warto zrozumieć, co dzieje się z tym zabezpieczeniem w razie opóźnień w spłacie.

• Możliwość odstąpienia od umowy kredytowej

W przypadku umowy kredytu konsumenckiego klient ma prawo do odstąpienia od umowy w terminie 14 dni od jej zawarcia bez podawania przyczyny i bez ponoszenia dodatkowych kosztów (poza odsetkami za okres korzystania z pieniędzy). To podstawowe prawo konsumenta, gwarantowane ustawą. Informacja o tej możliwości powinna być jasno sformułowana w umowie, a wzór oświadczenia o odstąpieniu powinien być dołączony do dokumentów.

Ale to nie wszystko, ponieważ zgodnie z art. 53 ust. 2 ustawy o kredycie konsumenckim, istnieje również drugi przypadek, w którym konsument może skorzystać z prawa do odstąpienia. Jeżeli umowa nie zawiera wszystkich wymaganych elementów określonych w art. 30 tej ustawy (np. informacji o RRSO, wysokości rat czy prawie do wcześniejszej spłaty), termin na odstąpienie wydłuża się – konsument może zrezygnować w ciągu 14 dni od momentu otrzymania brakujących informacji.

To istotna ochrona w sytuacjach, gdy bank lub firma pożyczkowa przekazuje dokumentację niekompletną, lub nieprzejrzystą. W praktyce kancelarie prawne często podnoszą ten argument w sprawach spornych.

• Konsekwencje opóźnień w spłacie

Co się stanie, jeśli nie zapłacisz raty w terminie? Jakie będą dodatkowe koszty? Czy bank naliczy karne odsetki, a może automatycznie uruchomi procedurę windykacyjną? Wszystko to powinno być opisane w umowie, żebyś wiedział, na czym stoisz.

Brakuje któregoś z tych elementów w Twojej umowie? To powód do niepokoju. Masz prawo dopytać, żądać dopisania brakujących zapisów albo, jeśli wciąż masz wątpliwości, skonsultować się z prawnikiem. Gdy złożysz podpis, umowa staje się wiążąca – nie ma już miejsca na „wydawało mi się” albo „pewnie o to chodziło”.

RRSO a kredyt – co to właściwie oznacza?

RRSO, czyli Rzeczywista Roczna Stopa Oprocentowania, to jeden z najważniejszych wskaźników w umowie kredytowej. Obejmuje nie tylko samo oprocentowanie, ale również wszystkie dodatkowe koszty, takie jak prowizje, ubezpieczenia czy opłaty administracyjne. Dzięki niemu możesz porównać oferty różnych instytucji finansowych na równych zasadach.

Pamiętaj: niższe oprocentowanie nie zawsze oznacza tańszy kredyt. To właśnie RRSO kredytu i całkowite koszty kredytu najlepiej pokazują, ile tak naprawdę zapłacisz.

Koszty kredytu – na co uważać?

Podpisując umowę, zobowiązujesz się nie tylko do oddania pożyczonego kapitału, ale również do pokrycia dodatkowych opłat. Koszty kredytowe mogą obejmować:

• prowizję za udzielenie kredytu,
• opłaty przygotowawcze,
• ubezpieczenie (np. na życie lub od utraty pracy),
• koszty wyceny nieruchomości,
• opłaty za wcześniejszą spłatę lub zmianę warunków umowy.

Warto dokładnie sprawdzić, które z tych kosztów są obowiązkowe, a które można negocjować albo nawet zrezygnować.

Zabezpieczenie kredytu – jakie są możliwości?

Bank lub pożyczkodawca może żądać zabezpieczenia spłaty zobowiązania. Zabezpieczenia kredytów mogą przyjąć różne formy, takie jak:

• hipoteka – przy kredytach hipotecznych,
• zastaw rejestrowy – np. na samochodzie,
• poręczenie osoby trzeciej,
• cesja z polisy ubezpieczeniowej,
• weksel in blanco (z dużą ostrożnością!).

Warto znać swoje prawa i obowiązki wynikające z takiego zabezpieczenia. Przykład? Osoba poręczająca kredyt ponosi niemal taką samą odpowiedzialność za spłatę jak główny kredytobiorca – nawet jeśli nie miała wpływu na jego decyzje czy sytuację finansową.

Rejestr klauzul niedozwolonych – sprawdź, zanim podpiszesz

Część instytucji, zwłaszcza pożyczkowych, nadal stosuje w umowach zapisy, które są sprzeczne z prawem. Warto zajrzeć do rejestru klauzul niedozwolonych, prowadzonego przez Prezesa UOKiK. Znajdziesz tam przykłady zapisów, które mogą być nieważne, nawet jeśli je podpisałeś.

Przykłady niedozwolonych klauzul:

• zastrzeżenie, że pożyczkodawca może dowolnie zmieniać oprocentowanie,
• opłaty manipulacyjne nieuzasadnione żadną usługą,
• brak możliwości wcześniejszej spłaty.

Co robić, jeśli znajdziesz taki podejrzany zapis?

1. Nie podpisuj, dopóki nie rozwiejesz swoich wątpliwości. Masz pełne prawo poprosić o zmianę budzących zastrzeżenia punktów. Wbrew pozorom instytucje finansowe często godzą się na poprawki, szczególnie jeśli chodzi o zapisy niezgodne z prawem. Jeśli odmówią? To sygnał ostrzegawczy.
2. Sprawdź, czy dany zapis nie widnieje już w rejestrze klauzul niedozwolonych prowadzonym przez UOKiK. To publicznie dostępna baza, w której znajdziesz tysiące przykładów nieuczciwych zapisów stosowanych w umowach z uzasadnieniem, dlaczego zostały uznane za niedozwolone.
3. Skonsultuj się z prawnikiem, zwłaszcza jeśli umowa dotyczy dużej kwoty lub ma być rozłożona na wiele lat. Jedna wizyta w kancelarii prawniczej może uchronić Cię przed poważnymi konsekwencjami finansowymi.

I pamiętaj: nieważne, co mówi doradca, sprzedawca czy przedstawiciel firmy pożyczkowej… Liczy się to, co jest na papierze, bo właśnie ten papier, po podpisaniu, będzie miał moc prawną. A jeśli zawiera zapis, który narusza Twoje prawa, możesz go zakwestionować, ale lepiej zrobić to przed, a nie po problemach.

Odstąpienie od umowy kredytowej – kiedy to możliwe?

Masz prawo się rozmyślić. W przypadku kredytów konsumenckich możesz skorzystać z prawa do odstąpienia od umowy bez podania przyczyny w terminie 14 dni od jej zawarcia. Wystarczy złożyć pisemne oświadczenie i zwrócić pożyczoną kwotę w ciągu 30 dni. W takiej sytuacji nie ponosisz żadnych dodatkowych kosztów oprócz odsetek za okres, w którym korzystałeś z pieniędzy. To prawo dotyczy również zakupów na raty i popularnych kredytów „0%” oferowanych w sklepach.

Co ważne: jeśli kredytodawca nie poinformuje Cię o możliwości odstąpienia albo nie przekaże wymaganych prawem danych dotyczących warunków umowy, może to stanowić podstawę do zastosowania sankcji kredytu darmowego. Oznacza to, że w określonych sytuacjach spłacasz jedynie pożyczony kapitał, ale bez odsetek, prowizji i opłat.

Zmiana oprocentowania kredytu – jak to działa?

Wiele osób nieświadomie podpisuje umowę ze zmiennym oprocentowaniem, co oznacza, że wysokość rat może rosnąć lub maleć w zależności od wskaźników rynkowych (np. WIBOR).

Zanim się zgodzisz, sprawdź, czy umowa przewiduje możliwość zmiany oprocentowania, jaki mechanizm został opisany (np. jak często może się zmieniać) i czy bank informuje z wyprzedzeniem o zmianie raty.

Warunki umowy – nie podpisuj „w ciemno”

Najważniejsza zasada? Nie podpisuj żadnego dokumentu, którego treści nie jesteś pewien lub nie rozumiesz w pełni. Warunki umowy kredytowej muszą być nie tylko zgodne z prawem, ale też jasne i czytelne. Masz prawo zapytać, skonsultować treść z prawnikiem lub poprosić o czas do namysłu.

Wiele osób czuje się niekomfortowo, bo nie chce wyjść na „trudnego klienta”. Ale pamiętaj: tu chodzi o Twoje pieniądze, często niemałe. Masz prawo dociekać i powiedzieć: „Chcę to sprawdzić, zanim podejmę decyzję”. Jeśli czujesz presję czasu, boisz się, że „to ostatnia szansa”, to właśnie wtedy trzeba szczególnie uważać. Desperacja to kiepski doradca. Nie daj się popędzać, bo dobra decyzja finansowa nie zapada w pośpiechu, a uczciwy doradca nigdy nie będzie miał problemu z tym, że klient chce coś sprawdzić.