Odrzucenie spadku w imieniu małoletniego

Spadkobierca, który spadek odrzucił, zostaje wyłączony od dziedziczenia tak, jakby nie dożył otwarcia spadku. W konsekwencji, odrzucony spadek przechodzi na uprawnionych do dziedziczenia w dalszej kolejności – między innymi na dzieci. Niechciany spadek można sprawnie i szybko odrzucić przed notariuszem, natomiast, jeśli posiadamy małoletnie dzieci, sprawa jest bardziej skomplikowana.

Jak skutecznie zabezpieczyć dziecko przed niechcianym spadkiem?

Samodzielne oświadczenie w zakresie odrzucenia spadku może złożyć tylko i wyłącznie osoba posiadająca pełną zdolność do czynności prawnych. Małoletnie dziecko nie posiada takiej zdolności i dlatego oświadczenie co do spadku składa w jego imieniu rodzic (w jego braku inny przedstawiciel ustawowy). Wskazać jednak trzeba, że samodzielne oświadczenie przedstawiciela ustawowego nie jest w tym przypadku wystarczające. Z uwagi na fakt, że omawiana czynność jest tzw. czynnością przekraczającą zakres zwykłego zarządu, która potencjalnie może mieć negatywny wpływ na interesy małoletniego, zgodę na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego musi wyrazić sąd opiekuńczy. Dopiero po uzyskaniu wskazanej zgody sądu rodzic może złożyć przed notariuszem lub sądem oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka.

Jak uzyskać zgodę Sądu opiekuńczego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka?

Aby uzyskać zgodę Sądu na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, należy złożyć do Sądu Rejonowego właściwego ze względu na miejsce zamieszkania dziecka wniosek o wyrażenie zgody na dokonanie czynności prawnej przekraczającej zwykły zarząd majątkiem małoletniego dziecka. Wniosek podlega opłacie sądowej w wysokości 100 zł, którą można uiścić w kasie Sądu lub przelewem na rachunek bankowy wskazany na stronie internetowej Sądu. Z takim wnioskiem może wystąpić każde z rodziców, niezależnie od tego, z której strony pochodzi spadek, jednakże drugi z rodziców staje się z mocy prawa uczestnikiem tego postępowania. Jeden wniosek może dotyczyć wszystkich dzieci, które mają dziedziczyć dany spadek. Pismo to powinno spełniać wszelkie wymogi zawarte w kodeksie postępowania cywilnego, a także musi być odpowiednio udokumentowane, zwłaszcza dlaczego odrzucenie spadku będzie dla dziecka korzystne. Do wniosku oprócz ww. dowodów dołączamy akt zgonu spadkodawcy, odpisy aktów urodzenia dzieci, oświadczenie o odrzuceniu spadku przez rodzica, w formie aktu notarialnego lub protokół potwierdzający złożenie tego oświadczenia przed sądem oraz potwierdzenie uiszczenia opłaty sądowej od wniosku.

W sytuacji, gdy wniosek nie będzie zawierał braków formalnych, sąd opiekuńczy najczęściej po przesłuchaniu wnioskodawcy lub wnioskodawców (rodzic, rodzice lub opiekunowie prawni) wyda postanowienie zezwalające na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego, na podstawie którego można dokonać odrzucenie spadku w imieniu dziecka w sądzie lub u notariusza.

Co istotne wniosek musi zawierać informację o dacie odrzucenia spadku przez rodziców, ponieważ od tego momentu rozpoczyna się bieg terminu na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka i sąd będzie badał, czy wniosek został złożony w terminie.

Ile wynosi termin na złożenie oświadczenia o odrzuceniu spadku w imieniu małoletniego?

Spadek w imieniu małoletniego dziecka należy odrzucić w terminie 6 miesięcy od dnia, w którym rodzice dowiedzieli się o powołaniu dziecka do spadku (termin ten zaczyna wobec tego biec od dnia, w którym rodzic złożył oświadczenie o odrzuceniu spadku). Termin 6 miesięcy to tzw. termin zawity, co w praktyce oznacza, że jego upływ oznacza utratę uprawnienia rodzica do odrzucenia spadku w imieniu dziecka.

Oczekiwanie na wyznaczenie przez Sąd terminu posiedzenia może się przedłużyć do tego stopnia, że nie zmieścimy się w wyznaczonym, 6 - miesięcznym terminie, jednak nie jest to powód do obaw, gdyż pomiędzy datą wystosowania wniosku do sądu a udzieleniem przez Sąd zezwolenia i uprawomocnieniem się postanowienia upływa czas, na którego bieg rodzic nie ma żadnego wpływu. Biorąc to pod uwagę Sąd Najwyższy przyjął, że jeżeli w czasie biegu 6 – miesięcznego terminu rodzic złoży stosowny wniosek do sądu opiekuńczego, termin ten przestaje biec przez czas trwania postępowania, czyli nie może upłynąć przed uprawomocnieniem się postanowienia sądu kończącego postępowanie.

Jakie czynności należy podjąć po wydaniu przez Sąd postanowienia zezwalającego na odrzucenie spadku w imieniu małoletniego dziecka?

Zgoda sądu na złożenie w imieniu dziecka oświadczenia co do spadku nie jest równoznaczna z odrzuceniem spadku za dziecko. Po uprawomocnieniu się ww. postanowienia rodzic, bądź przedstawiciel ustawowy powinien uzyskać odpis prawomocnego orzeczenia i na jego podstawie, mając na uwadze bieg 6-miesięcznego terminu powinien niezwłocznie złożyć oświadczenie o odrzuceniu spadku w imieniu dziecka przed notariuszem, bądź w sądzie.

adw. Aleksandra Bieniek